Grób Zofii Stryjeńskiej na cmentarzu w Chêne-Bourg
Zofia Stryjeńska to niewątpliwie jedna z najważniejszych polskich artystek dwudziestolecia międzywojennego. Mało kto wie, że Stryjeńska ‒ nazywana „księżniczką malarstwa polskiego” ‒ blisko 30 lat swojego życia spędziła na emigracji. Na początku lat 60. XX w. osiadła w Szwajcarii, gdzie zmarła i została pochowana na cmentarzu w Chêne-Bourg.
Krótka biografia Zofii Stryjeńskiej
Na świat przyszła 13 maja 1891 r. w Krakowie jako Zofia Anna Lubańska. Była najstarszą z sześciorga rodzeństwa córką Tadeusza Grzymały Lubańskiego, prezesa Izby Handlowej w Krakowie, i Anny ze Skrzyńskich. Stryjeńska już w dzieciństwie przejawiała zamiłowania artystyczne, które rozwijała, kształcąc się w zakresie rysunku i sztuki stosowanej w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej. W październiku 1911 r. wyjechała do Monachium, gdzie ‒ w męskim przebraniu oraz podając personalia swojego brata Tadeusza ‒ rozpoczęła studia na Akademii Sztuk Pięknych.
Twórczość
Pierwsza wystawa obrazów Zofii Stryjeńskiej miała miejsce w 1912 r. w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Jej sukces oraz pozytywne recenzje w prasie przyczyniły się do popularyzacji prac artystki. Już wkrótce Stryjeńska zaczęła otrzymywać pierwsze zamówienia.
Swoje pasje artystyczne realizowała na wielu polach, oprócz malarstwa zajmowała się również ilustracją książkową, grafiką, projektowaniem scenografii i kostiumów. Tematyka jej dzieł oparta jest o wątki patriotyczne, inspiracje folklorem ‒ zwyczajami i obrzędami ludowymi, a także wierzeniami Słowian i panteonem ich bóstw.
Sukces za granicą
W 1925 r. Zofia Stryjeńska znalazła się w gronie artystów, którzy swoje prace zaprezentowali na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Artystycznego w Paryżu. Stryjeńska zdobyła aż cztery nagrody Grand Prix (za malarstwo, plakat, tkaniny i ilustracje), a także dyplom honorowy w dziale zabawkarstwa. Została również odznaczona Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. Uznanie to przyczyniło się do otrzymania ważnych zamówień państwowych, m.in. na wykonanie pary monumentalnych obrazów „Ogień” i „Woda” dla poselstwa polskiego w Sofii czy dekoracji wnętrz na transatlantyku M/S Batory.
Emigracja
Mimo swojej tytanicznej pracy Zofia Stryjeńska przez całe życie borykała się z problemami finansowymi. Po wojnie zdecydowała się wyjechać z Polski. Osiedliła się początkowo w Paryżu, a następnie w Genewie, gdzie mieszkała już trójka jej dzieci.
Powojenna twórczość Stryjeńskiej była w dużej mierze powtórzeniem dzieł wcześniejszych i nie wywarła większego wpływu na postrzeganie jej dorobku w Polsce. Masowe rozpowszechnienie motywów z jej grafik, m.in. na opakowaniach czekoladek, porcelanowych talerzach czy na pocztówkach, doprowadziło do spadku zainteresowania, a nawet do dewaluacji jej twórczości. W konsekwencji Stryjeńska zaczęła powoli popadać w zapomnienie.
Zofia Stryjeńska zmarła 28 lutego 1976 r. Jej grób na cmentarzu w Chêne-Bourg w Genewie zdobi drewniany krzyż w stylu zakopiańskim zaprojektowany przez syna Stryjeńskiej – Jana.
fot. Tomasz Kierzkowski
Recepcja obrazów Stryjeńskiej
Przebywająca na emigracji Stryjeńska musiała znaleźć nowych odbiorców dla swojej twórczości. Tematycznie tworzyła głównie autorskie repliki prac przedwojennych, szeroko znanych za granicą dzięki licznym reprodukcjom. Do odbiorców jej dzieł należeli przed wszystkim przedstawiciele społeczności emigracyjnych Polaków we Francji i USA.
Nowym, ważnym wątkiem, który artystka rozwinęła w trakcie pobytu za granicą, było malarstwo religijne tworzone na zamówienie kościołów z Francji, Niemiec i Włoch. Dwa jej obrazy znalazły się w ołtarzach francuskich kościołów.
Obecnie obrazy Zofii Stryjeńskiej można znaleźć w wielu kolekcjach w Polsce i na świecie, w tym w Muzeum Polskim w Ameryce, gdzie eksponowany jest m.in. obraz o charakterze ołtarzowym pod tytułem „Zmartwychwstanie”, pochodzący z kolekcji zgromadzonej w Chicago przez bp. Alfreda Abramowicza.
