Prace dokumentacyjne i badawcze malowidła ściennego św. Krzysztofa w kościele św. Franciszka i św. Bernarda w Wilnie
Program Ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”
Wileński kościół oo. bernardynów jest często wymieniany jako jedna z najpiękniejszych gotyckich budowli sakralnych w Litwie, a jego wczesne malowidła stanowią unikatowe dzieło sztuki późnego gotyku. Pierwszy kościół pw. św. Bernardyna ze Sieny był zbudowany z drewna i spłonął w 1475 r. W 1490 r. bernardyni zbudowali kolejny, już murowany kościół, ale nieco później, w 1500 r., z powodu wad konstrukcyjnych duża jego część musiała zostać rozebrana. Z XV-wiecznej konstrukcji do dziś przetrwała stara zakrystia, przykryta kryształowym sklepieniem. Trzeci kościół w tym samym miejscu został zbudowany w latach 1506–1516 i konsekrowany tytułem św. Franciszka z Asyżu. Budowę kościoła wspierali Radziwiłłowie i marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego Stanisław Sędziwój, dlatego zbudowany w XVI wieku zespół bernardyński wyróżniał się wielkością i zdobieniami. Ściany kościoła mogły zostać pomalowane na początku XVI wieku, w latach 1500–1520. Fresk na zachodniej części północnej ściany, przedstawiający św. Krzysztofa, został odkryty w 1981 r. podczas poszukiwań polichromii. Są to najstarsze gotyckie malowidła ścienne tej klasy znane do tej pory w Litwie.
Realizacja niniejszego zadania zakłada przeprowadzenie dokumentacji i badań malowidła ściennego przedstawiającego św. Krzysztofa – patrona Wilna, usytuowanego w zachodniej części północnej ściany kościoła. Malowidło jest dobrze zachowane, znajduje się na oryginalnym tynku, pod dwunastoma lub trzynastoma przemalowaniami. Wystrój kościoła w 1981 r. badał zespół pracowników Instytutu Konserwacji Zabytków, którego celem było określenie lokalizacji malowideł i próba zadokumentowania stylów różnych okresów historycznych. Okazało się, że kościół na przestrzeni ponad 400 lat był wielokrotnie przemalowywany. Wczesne malowidła zajmują powierzchnię około 330 m2, podczas badań w 1981 r. odsłonięto ok. 6 m2, dzięki czemu badacze zlokalizowali malowidła, przyjrzeli się przedstawionym motywom, sposobowi malowania, kolorystyce i technice malarskiej. Poszukiwania ujawniły fragmenty malowideł w środkowej i górnej części ściany. Malowidła tworzą duży tryptyk, z postaciami różnej wielkości, motywami symbolicznymi i napisami. Boki i profile lizen zdobią ornamenty, motywy symboliczne i atrybutywne oraz heraldyczne. Złożona ikonografia, łącząca sceny z Pisma Świętego i legend franciszkańskich oraz symboliczne obrazy, wyrażają średniowieczne idee teologiczne i ilustrują franciszkańską koncepcję historii odkupienia ludzkości. Na ścianie znajdującej się najbliżej drzwi widnieje figura św. Krzysztofa. Fresk został odsłonięty i zakonserwowany w latach 1993–1994, następnie w latach 2009–2011 został oczyszczony z osadów powierzchniowych i profilaktycznie wzmocniony, ale pełne prace restauratorskie nie zostały przeprowadzone z powodu braku funduszy.
